29.08.2016 – Lees hier het artikel in Drietand.
Lees het verslag op Landbouwleven.be.
Vrijdag 1 juli nam het Steunpunt Erosie van de Provincie Oost-Vlaanderen het initiatief om er met een 30-tal landbouwers van Oost-Vlaanderen op uit te trekken. In het kader van de nieuw randvoorwaarden werd door het Steunpunt eind november 2015 een workshop rond niet-kerende bodembewerking georganiseerd. Deze workshop, onder begeleiding van Stefan Muijtjens, Landbouwadviseur.be, kreeg tal van positieve reacties. Er bleven echter nog verschillende vragen en praktische bedenkingen rond deze techniek. Daarom nodigde Stefan Muijtjens de landbouwers uit om een kijkje te komen nemen bij onze noorderburen waar niet kerende bodembewerking al goed ingeburgerd is. De bedrijven die bezocht werden in Nederlands Zuid-Limburg hebben ongeveer 20 jaar ervaring met niet kerende bodembewerking. Hieronder vind je een paar belangrijke opmerkingen en bevindingen van de landbouwers in combinatie met tips/ervaringen rond deze techniek.
Workshop in Nederlands Zuid-Limburg
Het eerste landbouwbedrijf bij de familie Vanhommerig is een gemengd bedrijf met akkerbouw en melkvee. De melkveetak bestaat uit 135 Holstein-Friesian melkkoeien en 100 stuks jongvee. Het bouwplan van de akkerbouwtak omvat ongeveer 26 ha snijmaïs, 27,5 ha suikerbieten, 8 ha wintergerst, 35 ha wintertarwe en 48 ha grasland. Vanwege de steile hellingen zijn de meeste graslanden blijvend en wegens het grote aantal stenen in de bodem worden aardappelen nauwelijks geteeld. Vader en zoon Vanhommerig spraken met veel passie over de positieve effecten van niet kerende bodembewerking. De voorbije maanden hebben zij ook te kampen gekregen met hevige regenbuien. Het viel ons op dat er in de akkers geen geulen te bespeuren waren en dat onze laarzen niet in het slijk bleven plakken. Niet kerende bodembewerking draagt immers bij tot een goede bodemstructuur en een goed ontwikkeld bodemleven waardoor de bodem een grotere infiltratiecapaciteit en een grotere draagkracht ontwikkeld aldus de landbouwers. De vader van het familiebedrijf heeft over de jaren heen veel werk en passie gestoken in erosiebestrijding in de praktijk. Hij spreekt over 3 belangrijke pijlers in de erosiebestrijding: het humusgehalte, bodemverdichting en het moment van bewerken. Erosiegrasstroken zijn volgens hem geen goede oplossing: zij concentreren het water teveel. Ook inzaaien volgens de hoogtelijnen vindt hij een zinloze discussie. Hij pleit ervoor om de erosieproblematiek op elke m² op het perceel zelf aan te pakken. En dit kan door aangepaste bodembewerkingstechnieken. Het is van groot belang om verslemping zo snel mogelijk te verbreken. Dit kan door de bodem te breken op de diepe lagen en een groenbedekker onmiddellijk in te zaaien na de oogst als de weersomstandigheden het toelaten. Of in natte omstandigheden een groenbedekker direct inzaaien van zodra het kan en de grond later in de winterperiode tijdens wat vorst te breken. Leg de bodem niet te fijn is zijn advies. Het is belangrijk om voldoende vlinderbloemigen te gebruiken in de groenbemestermengsels. Zij helpen ook bij het verteringsproces. De C/N verhouding is van groot belang voor het humificatie proces.
We bezochten een perceel maïs dat werd bewerkt met de strip-till techniek. Dhr. Hommerig wees er ons op dat je deze techniek pas goed kan toepassen als je ondergrond al in goede conditie is. Op een perceel dat steeds geploegd werd, gaat de strip-till techniek volgens hem de mist in. Belangrijk bij strip-till is ook dat je de meststoffen niet te diep in de grond brengt, zodat je vrucht er makkelijk aan kan. Je past best eerst 5 jaar niet kerende bodembewerking toe vooraleer je met strip-till begint.
Uienperceel met regenwormgangen
In de namiddag gingen we langs bij de familie Voncken. Zij baten een akkerbouwbedrijf uit met als voornaamste teelten: uien, suikerbieten, snijmaïs, wintertarwe en wintergerst. Vrijwel alle percelen wordt niet kerend bewerkt en dit op lichte en zware leemgronden. Het gaat om percelen die vroeger diepe ravijnen ontwikkelden bij elke zware regenval. Vandaag zijn er zelfs geen geulen te bespeuren. Je ziet hier en daar wel dat er water is blijven staan.
We bezochten een perceel met uien. Door de zware regenval was het niet in optimale conditie, maar ook hier waren geen geulen te zien. De bodem vertoonde duidelijk veel regenwormgangen die een aanzienlijk deel van het water kunnen afvoeren. De opkomst van de uien was minder goed door de natte omstandigheden en ook door hagel. Na de wintertarwe werd op dit perceel eind augustus drijfmest gevoerd (voor 1 sept). Daarna werd er een groenbemester ingezaaid. In de winter tijdens de vorst werd er ’s nachts geklepeld. Bij lichte vorst werd er met de diepgronder door de bodem gegaan om de bodem diep te breken. In het voorjaar werd het zaaibed klaar gelegd voor de uien.
Maisperceel met drempeltjes
We bezochten ook een perceel met maïs, waar drempeltjes werden gemaakt na het inzaaien. Hiervoor werd dezelfde drempelmachine gebruikt als voor aardappelen. In de winter werd de grond niet bewerkt. Na de wintertarwe werd gele mosterd ingezaaid. Deze werd geklepeld in het voorjaar, bij goede weeromstandigheden of bij lichte vorst. Maïs is gevoelig voor een lage bodemtemperatuur tijdens het kiemproces. Na het uitvoeren van de mest werd er diep bewerkt met een rechte tand om de capillaire opstijging te verbreken, zo kan de bodemtemperatuur beter stijgen.
Een tip van Stefan Muijtjens: neem regelmatig je spade vast, kijk naar je bodem, ruik aan je bodem. Dit zegt zoveel meer dan gewoon een prikstok te gebruiken. Op de foto zien we een goed doorwortelde bodemkluit met veel regenwormgaten en poriën en een kruimelige structuur. Zo hoort een ideale bodem er uit te zien.
bodemkluit met goede structuur
Stefan Muijtjens wijst ons op het belang van de regenwormen, waarbij vooral de pendelaars van belang zijn. In een goede akkerbodem vind je er ongeveer 50 tot 80 per m² terug. Kleine hoopjes organisch materiaal duiden op het werk van de regenwormen. Zij verzamelen het materiaal aan de oppervlakte en trekken het mee in hun gangen. Kleine bolletjes aarde zijn uitwerpselen van deze regenwormen. Pendelaars hebben een levensduur van 8 jaar en graven gangen tot 3 m diep. Deze verticale gangen bevorderen de infiltratie en zorgen voor minder afstroming bij hevige neerslag. De compostwormen sterven meteen af als ze op de akkers terecht komen. Bouwvoorwormen vind je vrijwel altijd, zij zorgen voor de horizontale gangen. Waardoor zij het rooiproces bij aardappelen bemoeilijken. Zij werken de kluitvorming in de hand. Bij consequent ploegloos werken neemt dit probleem af.
Een goed bodemleven en een gezonde regenwormpopulatie worden in de hand gewerkt door niet kerende bodembewerking. Door het ploegen worden de regenwormgangen onderbroken en sterven de pendelaars af omdat er geen voedsel voor hen bovenop het perceel te vinden is. Ploegen heeft niet alleen invloed op de regenwormpopulatie maar ook op het overige bodemleven. Hoe minder de bodem wordt verstoord, hoe diverser en rijker het bodemleven en hoe minder schadelijke organismen er in de bodem voorkomen. Hoe meer bodemleven, hoe meer evenwicht en hoe meer natuurlijke vijanden er zijn om ziektes en plagen tegen te gaan. Dat zorgt dan meteen ook weer voor gezondere gewassen. Belangrijk hierbij is dat niet kerende bodembewerking consequent over de jaren heen wordt toegepast. Zodra er één keer wordt geploegd valt men 60% terug. Dit komt omdat de bodemstructuur en het bodemleven opnieuw moeten herstellen.
Om het erosieprobleem aan te pakken, werd in Nederland aan tafel gezeten met alle betrokken partijen. Landbouwers, waterbeleid en provincies gingen samen op zoek naar duurzame oplossingen. Het toepassen van niet kerende bodembewerking was een deel van de oplossing. In het verleden trof men hier in Zuid-Limburg vaak ravijnen van meer dan 1 m diep aan en konden de bieten in natte omstandigheden niet gerooid worden. Nu met deze zware regenperiode achter de rug zijn er geen geulen te zien en vertoont de bodem 
een grotere draagkracht. Ook de opbrengst van de gewassen schiet er niet bij in. Soms wordt er leergeld betaald, maar doorheen de jaren werd veel expertise opgebouwd. Bij het toepassen van niet kerende bodembewerking kan je stellen dat deze in het voorjaar niet meteen veel voordelen heeft. De bodem blijft immers langer nat en warmt minder snel op. Maar deze techniek wint het wel in vergelijking met de andere in juni-juli-augustus. Dan ga je echt het verschil zien, als je de techniek goed onder de knie hebt. Het is een techniek die veel geduld en expertise vraagt, aldus Stefan Muijtjens. Daarbij benadrukt hij nogmaals dat een gezonde bodem die niet kerend wordt bewerkt gemakkelijk een bui van 55mm/u aan kan. Een regenbui die meer dan 55mm/u teweeg brengt, is zelfs met deze NKB techniek moeilijk te verteren. Dan krijg je toch waterafspoeling maar dit water bevat veel minder leem dan als er geploegd word.
