Niet-kerende bodembewerking – Boeren op een helling

Bij niet-kerende bodembewerking (NKB) of niet-kerende grondbewerking wordt de grond niet geploegd, maar enkel losgewerkt. Gewasresten blijven liggen of worden slechts oppervlakkig ingewerkt. De positieve effecten van NKB worden na een 3-tal jaar echt zichtbaar. Dit komt omdat de bodem tijd nodig heeft om zich te herstellen van het jarenlang ploegen. NKB afwisselen met ploegen is niet aan te raden doordat het evenwicht in het bodemleven telkens weer verstoord wordt.

Ter promotie van NKB maakte Boeren op een helling een leuk animatiefilmpje met bijhorend actieplan voor een betere bodem!

Een gezond bodemleven

Door dieper dan 12 cm de bodem om te keren (=ploegen) verdwijnt 40-60% van het bodemleven. Een bodem waar planten en plantenresten aanwezig zijn zonder veel bodemleven is een Walhalla voor bodemziekten.

NKB maakt daarentegen zoveel mogelijk gebruik van het leven in de bodem. Door de bodem niet meer te keren krijgt het bodemleven een natuurlijke plek en kunnen bodem-ecosysteemdiensten ontwikkelen. Er ontwikkelt een uitgebreid bodemvoedselweb van o.a. bacteriën, schimmels, kleine en grote bodemdieren. Deze bodemorganismen kunnen een omvang krijgen die vergelijkbaar is met twee koeien per hectare.

Een stabiel bodemleven zorgt voor een optimale bodemstructuur, waardoor de bodem luchtiger is, beter water kan vasthouden, minder snel zal uitspoelen, enzovoort.

Anders bewerken?

Ploegloos boeren vraagt natuurlijk wel wat aanpassing. Om succesvol over te stappen, is een goede voorbereiding nodig. Hieronder volgen enkele belangrijke verschillen:

De bodem heeft in het voorjaar meer tijd nodig om uit te drogen. Je kan dus pas later inzaaien. Het gewas haalt deze achterstand later weer in.
De grond is beter bestand tegen langdurige regen. De bodem is dus beter berijdbaar in natte omstandigheden.
Je gebruikt andere machines voor de grondbewerking.

Meer info

Brochure van de demonamiddag NKB-brandstofbesparing en groenbedekkermengsels (september 2018)
In de Praktijkgids Water in de Landbouw, Katern Erosie (pdf) vind je meer informatie over niet kerende bodembewerking en technische info over verschillende machines.
Het Interreg IV project Bodembreed bracht in 2012 een brochure uit: Aan de slag met niet-kerende grondbewerking (pdf).
Het project Leve(n)de bodem beschrijft NKG in 3 artikels: bodemconditie en bandendruk, machines en omschakelen van ploegen naar NKG
De voor- en nadelen worden opgesomd op de website van KU Leuven: niet-kerende bodembewerking en FAQ’s over NKG.
Eind juni 2016 gingen een 30-tal landbouwers samen met Steunpunt Erosie (Provincie Oost-Vlaanderen) op studiereis naar Nederland. In Zuid-Limburg hebben verschillende bedrijven ruim 20 jaar ervaring met niet-kerende bodembewerking. Lees hier meer.
Bekijk ook volgende video (VILT TeeVee, 7 min.), over een gezonde bodem en de ervaring van landbouwer Johan Geleyns, die ruim 15 jaar niet-kerende bodembewerking toepast:

Praktisch

Hoe start u met een niet-kerend bodembewerkingssysteem? Hier volgen enkele tips:

Belangrijk is dat u kennis verzamelt over alle stappen die u doet binnen uw bedrijf. Wat is de vruchtwisseling? Waar zijn mogelijkheden voor bodembedekkers? Wat zijn de knelpunten?
Schrijf er vervolgens alle handelingen bij. Hou daarbij rekening met vertraagde mineralisatie als gevolg van niet-kerend werken.
Heeft u verschillende grondsoorten op uw bedrijf? Werk dat dan apart uit. Voor de diepe grondbewerking gebruikt u voor gronden die voorheen echt vóór de winter moest ploegen, vier tanden per drie meter werkbreedte. De lichtere gronden bewerkt u het beste met zes tanden per drie meter.
Een andere stelregel is dat u het beste start met niet-kerende bodembewerking 5 cm dieper dan dat u normaal ploegde. Vervolgens kunt u afhankelijk van bodembelasting en bodemleven ondieper gaan werken, dit is in te schatten door te kijken met een spade.
Vermijd alle grondbewerking dieper dan 10 cm met beitels of vleugels breder dan 8 cm. Met brede beitels of vleugels werk je best 5 cm tot maximaal 10 cm diep.
De meest universele manier van werken is gebruik te maken van een (voorzet-)woeler en een rotorkopeg. In de ideale situatie combineert u dit in één werkgang met een zaaimachine.

Tips per teelt

Maïs kan ook geteelt worden met de ‘Cultivator-Mulch’ methode. Striptill-bemesting is een andere grondbewerkingmethode specifiek voor de maïsteelt.

Suikerbieten zijn heel goed ploegloos te telen. Met name in de jeugdontwikkeling profiteert de biet van het niet-kerende bodembewerkingssyteem en ook later in het seizoen zult u zien dat de bieten bij droge en hete zomerse dagen beter blijven doorgroeien.

Aardappelen en andere groenteteelten vragen een intensief en op de juiste diepte bewerkte bodem. Belangrijk daarbij is dat storende verdichte lagen in het najaar worden weggewerkt op een extensieve manier, dus breken zonder de bodem te verkleinen. Alleen dan zal de bodem in het voorjaar voldoende snel opdrogen om tijdig te kunnen starten met de teelt. Geduld is daarbij noodzakelijk, zeker de eerste seizoenen na ploegen zal de bodem enkele dagen langer nodig hebben om voldoende droog te zijn voor het maken van een diep pootbed.

De bodem is voldoende droog als hij tijdens het kneden scheurt. Werkt u te nat of onvoldoende diep dan resulteert dit in meer grond bij het rooien. De aardappelteelt profiteert van het niet-kerende bodembewerkingssyteem door een iets hoger onderwatergewicht bij de oogst.

Wat zijn de knelpunten?

Na ploegen begint u met “een schoon bord”, bij niet-kerende grondbewerking heeft u altijd nog deels te maken met effecten van het vorige seizoen. U moet zeker 6 tot 8 maanden vooruit denken. Als er problemen te verwachten zijn op een perceel moet u deze zo vroeg mogelijk herstellen.
Een ander knelpunt zijn continue teelten en teeltplannen met meer dan 2/3 granen of minder dan 1/3 granen. Deze percelen vragen extra aandacht en kunnen met goede maatregelen ook meedraaien in een ploegloos landbouwsysteem.